In de loop der jaren hebben de meeste EU-lidstaten en Noorwegen een of meer beschermingsstatussen op nationaal niveau ontwikkeld. Deze nationale statussen beantwoorden aan beschermingsbehoeften die niet vallen onder de internationale beschermingsstatussen die de voorbije decennia werden geharmoniseerd op Europees niveau (vluchtelingenstatus en subsidiaire bescherming).

Nationale studie

In België vallen drie types nationale beschermingsstatussen binnen het bestek van de studie, met name machtigingen tot verblijf om humanitaire redenen (art. 9bis), om medische redenen (art. 9ter) en als duurzame oplossing voor niet-begeleide minderjarigen (art. 61/14 tot 61/25 Vreemdelingenwet). De nationale studie onderzoekt de belangrijkste eigenschappen van de procedures en rechten verbonden aan deze statussen. Uit dit onderzoek blijkt dat:

• aanvragers van een machtiging tot verblijf om humanitaire of medische redenen (en in mindere mate minderjarigen in de procedure voor een duurzame oplossing) minder procedurele waarborgen hebben dan verzoekers om internationale bescherming;
• personen die op een van deze gronden gemachtigd worden om in België te verblijven minder gunstige voorwaarden genieten dan vluchtelingen en subsidiair beschermden;
• sinds 2010 verschillende wetswijzigingen werden doorgevoerd om het aantal aanvragen voor machtigingen tot verblijf om humanitaire en medische redenen te verminderen, daar waar de bescherming van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen in België in deze periode werd versterkt;
• de afgelopen tien jaar het aantal aanvragen voor humanitaire en medische regularisatie aanzienlijk is gedaald, terwijl de weinig bekende procedure voor niet-begeleide minderjarigen resulteerde in een beperkt, maar relatief stabiel aantal machtigingen tot verblijf die jaarlijks worden verleend.

EU-syntheserapport

Het EU-syntheserapport biedt een vergelijkend overzicht van de nationale beschermingsstatussen in 24 EU-lidstaten (waaronder België) en Noorwegen. Het rapport toont aan dat:

• nationale beschermingsstatussen inspelen op een grote verscheidenheid aan noden en situaties, gaande van ernstige medische aandoeningen en het beginsel van non-refoulement, tot natuurrampen en het belang van het kind;
• de meeste van deze statussen gebaseerd zijn op algemene humanitaire redenen, een begrip dat doorgaans niet nader wordt gedefinieerd in nationale wetgeving;
• aanvragen voor deze nationale beschermingsstatussen worden behandeld hetzij in het kader van één enkele procedure samen met de asielprocedure, hetzij in een afzonderlijke procedure;
• de aanvraagprocedures over het algemeen gekenmerkt worden door een grotere beslissingsvrijheid in vergelijking met de geharmoniseerde EU-statussen.

De korte video hieronder toont de voornaamste bevindingen van het EU-syntheserapport.